|
- یاخته های خونی ، پلاسما و سرم.
- ترکیبات ضد انعقادی.
- گویچه های سرخ( اریتروسیتها)
- منشاء گویچه های سرخ
- محتویات
- اندازه و محتوای هموگلوبینی.
- تعداد.
- سطح پهنه(مساحت سطحی).
- طول عمر گویچه های سرخ.
- سرانجام گویچه های سرخ.
- روند تولید و تشکیل گویچه های سرخ.
- حجم فشرده یاخته ای .
- هموگلوبین.
- هموگلوبین نوزادی و بلوغ .
- میزان
- اکسی هموگلوبین .
- میوگلوبین.
- کربواکسی هموگلوبین.
- مت هموگلوبین.
- گویچه های سفید( لوکوسیت ها) .
- گویچه های سفید رنگدانه دار( گرانولوسیت).
گویچه های سفید فاقد رنگدانه(آگرانولوسیت)
- شمارش تفریقی گویچه های سفید.
- شمارش کلی گویچه های سفید.
- طول عمر گویچه های سفید.
- پلاکتها.
- طحال.
- وزن مخصوص خون.
- سرعت رسوب گویچه های سرخ.
- محتویات پلاسمای خون.
- پروتئین های پلاسمائی.
- منشاء .
- وظایف و عمل .
- واکنش های خونی .
- حجم خون.
خون در بدن حکم یک محیط انتقالی را دارد . مواد مغذی را از مجرای گوارشی تا بافتها حمل نموده ، محصولات نهائی سوخت و ساز یاخته ای را به اندامهای دفعی می رساند ، اکسیژن را از ریه ها به بافتها منتقل می نماید ، دی اکسید کربن را از بافتها به ریه ها رسانده و ترشحات غدد درون ریز را در سر تا سر بدن هدایت می نماید. همچنین خون به تنظیم دمای بدن ، تثبیت تعادلی غلظت آب و الکترولیت در یاخته ، تنظیم غلظت یون هیدروژن بدن و به دفاع در برابر ریز جانداران کمک می نماید.
یاخته های خونی و مخازن آبی بدن در انجام این اعمال به خون یاری می رسانند . گویچه های سفید امر دفاع از بدن را بر عهده دارند ، گویچه های سرخ حاوی هموگلوبین هستند که وظیفه حمل اکسیژن و دی اکسید کربن را بر عهده دارد. اجزای تشکیل دهنده مایع برون یاخته ای عبارتند از : آب ، الکترولیتها ، پروتئین ، گلوکز ، آنزیمها و هورمون ها . فعالیت ایجاد ثبات در یکنواختی و پایداری این مایع برون یاخته ای را هم ایستایی می نامند. در یک چنین محیطی فعالیت یاخته ها در حد بهینه خود می باشد. هم ایستایی توسط روند های فیزیولوژیکی چون انتشار ، شیب های فشاری ، شیب های غلظتی ، انتقال فعال و سازو کارهای تنظیم گر ریوی و کلیوی که با واسطه سامانه های عصبی و درون ریز تحت کنترل هستند تنظیم می گردد.
یاخته های خونی ، پلاسما و سرم:
سه گروه از یاخته ای خونی(گویچه های خونی ) شناخته شده اند. یاخته های سرخ(اریترو سیتها) ، یاخته های سفید (لوکوسیت ها) ، یاخته های انعقادی (پلاکتها) . رنگ قرمز خون بواسطه حضور هموگلوبین در گویچه های سرخ می باشد. تمامی این یاخته ها در مایعی که به آن پلاسما می گویند غوطه ور هستند.
پلاسما به خودی خود از رنگ زرد تا بی رنگی متغیر است ، که این امر بستگی به کمیت ، نوع حیوان و جیره غذائی آن دارد. وقتی پلاسما همچون یک لایه نازکی از فیلم ، مورد برسی قرار می گیرد تقریباً فاقد هر نوع رنگی می باشد. در برخی از گونه ها همچون گربه ، سگ ، گوسفند و بز بی رنگ بوده و تنها به میزان اندکی در مقادیر پلاسمائی زیاد به زردی می زند، در گاو و خصوصاً اسب معمولاً تیره تر می باشد. رنگ پلاسما بویژه ناشی از تنوع غلظت رنگدانه های بیلیروبین بوده اگر چه کاروتن و دیگر رنگدانه های موجود در خون نیز در این امر دخیل هستند.
در هنگام تشکیل لخته ، خونی که از بدن خارج شده بصورت توده ای ژله ای در می آید (رجوع به فصل 4) . پس از تشکیل لخته این خون لخته بسته، جمع شده و از این رو مایع آبکی روشنی از لخته به خارج رانده می شود که به آن سرم می گویند. سرم شبیه پلاسما بوده بجز اینکه فیبرینوژن و دیگر عوامل لخته زا از آن حذف شده اند.
پلاسما را با افزودن مواد ضد انعقادی به خون و جلوگیری از لخته بستن آن و اجازه دادن به خون تا یاخته های آن ته نشین گردند ، می توان بدست آورد، چرا که یاخته های خونی سنگین تر از پلاسما می باشند. با انجام عمل گریز ازمرکزی می توان ترسیب یاخته های خونی را سرعت بخشید ، چنانکه پلاسما به راحتی بدست می آید.
در حیوانات بالغ پلاسما حاوی 91 تا 92 درصد آب و 8 تا 9 درصد مواد جامد می باشد. بیش از 7 درصد پلاسما حاوی پروتئین هائی چون آلبومین ، گلوبولین و فیبرینوژن می باشد. سایر پروتئین ها در مقادیری در حد میکرو بوده و شامل پادتن ها ، آنزیمها و برخی از هورمون ها می باشند . اجزای عالی متعادل شده شامل موارد زیر می شود : ترکیبات نیتروژن دار غیر پروئتینی [NPN] (شامل اوره ، اسیداوریک، کراتین، کراتینین ، اسیدهای آمینه ، گلوتاتیون ، گزانتین و هیپوگزانتین) ، گلوکوز، چربی های خنثی ، فسفولیپید ها، کلسترول و غیره. اجزای تشکیل دهنده غیر آلی حدودا پیش از یک درصد از پلاسما را شامل می شوند . این اجزای شامل مواد معدنی (الکترولیتها) کلسیم ، فسفر ، منیزیم ، پتاسیم ، سدیم ، کلر ، سولفور ، ید ، آهن ، مس ، کبالت ، منگنز ، روی ، سدیم و مولیبدن می باشند. برخی از این مواد معدنی در شکل گیری استخوان ها مصرف می شوند ، برخی از اجزای تشکیل دهنده پروتئین ها و لیپید های موجود در عضلات ، ارگانها ، یاخته های خونی و دیگر بافتها و آنزیم های گوناگون هستند. مواد معدنی در حفظ فشار اسمزی تعادل اسید باز و تحریک پذیری عصبی ایفای نقش نموده و دخالت دارند. (رجوع به فصل 29 در خصوص جزئیات مربوط به مواد معدنی)
در زمان لقاح و باروری ، تخمهای بارور شده در حدود 90 تا 95 درصد آب دارند . از این زمان تا بلوغ درصد آب بدن در پستانداران بطور ثابتی کاهش می یابد. همچنانکه در طی این مدت آب بدن کاهش می یابد تعداد گویچه های سرخ در گردش خون افزایش یافته و نهایتاً مقادیر و میزان های بلوغی یاخته های خونی ، پلاسما و اجزای سازنده آنها تثبیت می گردد. علاوه بر این تغییرات وابسته به امراض پیریکاهش حتی بیشتری درآب بدن را زمانی که مقادیر زیادی از چربی در بالغین جای گزین گردید بوجود می آورند.
بنابر این درصد آب بدن نه تنها به سن وابسته است بلکه به جرم کلی بافتهای بدون چربی نیز بستگی دارد. از این رو حیوانات چاقی چون خوک در مقایسه با حیوانات لاغر دارای درصد کمتری از آب بر حسب وزن بدن هستند. علارغم این موضوع ، شکل یاخته های خونی بالغ عادی بوده و تغییری نشان نمی دهد.
ترکیبات ضد انعقادی:
به منظور انجام آزمونهای تجزیه ای بر روی نمونه های خونی ، می توان از ترکیبات ضد انعقادی عدیده ای جهت جلوگیری از ایجاد لخته در هنگام ارسال نمونه بهره جست. هپارین که یک پلی ساکارید آمیخته است خود نوعی ضد انعقاد طبیعی می باشد، این ترکیب توسط یاخته های بازوفیل موجود در گردش خون و یاخته های ازدیاد حساسیتی(ماست) پراکنده در بدن تولید می گردد. یاخته های ماست بخشی از بافت همبندی محاط کننده مویرگ ها در ریه ها و سایر ارگانها هستند . هپارین از این نوع بافت ترشح گردیده و به داخل مویرگها وارد می شود. هپارین با غلظتی معادل 2/0 میلی گرم(20 واحد) در هر میلی لیتر خون بعنوان یک ترکیب ضد انعقادی عمل می نماید. به هر حال یک میلی گرم از هپارین می تواند از انعقاد 100 تا 500 میلی لیتر از خون در دمای صفر درجه سانتی گراد و 10 تا 20 میلی لیتر در دمای اتاق ممانعت بعمل آورد، یک واحد از هپارین در حدود 01/0 میلی گرم از هپارین سدیم می باشد.
ترکیب ضد انعقادی که بطور معمول در موارد انتقال خون حیوانات بکار می رود سیترات سدیم است . سیترات با یونهای کلسیم پلاسما پیوند حاصل کرده و تشکیل فرم نمکی کلسیم را که نامحلول می باشد می دهد.بایستی دقت نمود تا بیش از حد مورد نظر نباشد ، چراکه زیادتر از آن میزان با یونهای کلسیم پیوند یافته و موجب کاهش کلسیم خون می شود، که خود این امر نیز می تواند منجر به اختلال در فعالیت اعصاب و عضلات اسکلتی و قلبی شود که آن هم موجبات حالت گزازی ، کم فشاری خون و ایست قلبی را فراهم می سازد.سیترات سدیم و نمک های مشابه با غلظت 2/0 تا 4/0 درصد از خون جهت ممانعت از انعقاد بکار می روند. این ترکیب از دسته دارو های ضدانعقادی است که بطور معمول و انتخابی در برسی های انعقادی خون مصرف می شود.نمک های پتاسیم در موارد انتقال خون کاربرد ندارند چرا که استفاده از آنها ممکن است سبب بیش پتاسیمی در خون گردد که خود می تواند فعالیت الکتریکی قلب را تغییر دهد(امواج T بلند ، کم تپشی ، ایست دهلیزی ، وقفه قلبی).
دیگر ترکیبات ضد انعقادی که کاربرد دارند عبارتند از نمکهای سدیم ، پتاسیم و آمونیم اکسالاتها و فلوراید ها. ترکیبات پیوندی جداساز همچون نمک های اتیلن دی آمین تترا استیک اسید(EDTA ) ، نیز در موارد مطالعات خون شناسی بکار می روند.
استفاده از نمک های آمونیم در موقعی که ارزیابی کمی ترکیبات حاوی نیتروژن مد نظر است توصیه نمی گردد چرا که حضور آمونیم ،در این ارزیابی کمی نتایج نادرستی را ببار می آورد.
در محاسبه حجم میانگین گویچه ای(MCV) ، میانگین هموگلوبین گویچه ای(MCH) و میانگین غلظت هموگلوبین گویچه ای (MCHC) و وقتی که تعین حجم فشرده یاخته ای(PCV) مورد نظر است ، ایجاد ثبات در اندازه و ابعاد یاخته های خونی همانند زمانی که در گردش خون جریان دارند ، از ضروریات می باشد. هپارین یا EDTA ابعاد و اندازه گویچه های سرخ را وقتی که در غلظت های توصیه شده جهت متد های خون شناسی بکار می روند حفظ می کنند. ترکیب 6 میلی گرم از اوکسالات آمونیم و 4 میلی گرم از اکسالات پتاسیم ، روند انعقادی 5 میلی لیتر از خون را مهارکرده و حجم و ابعاد یاخته ای را تثبیت می نماید. EDTA ترکیب ضد انعقادی ترجیهی به منظور مطالعات ریخت شناسی خون ، متدهای کمی دخیل در یاخته های خونی و نماهای (شاخص های) خونی می باشد.
Mean corpuscular hemoglobin concentration
